استفاده از تحریم اقتصادى به عنوان ابزارى جهت مهار رژیم هاى سیاسى و تغییر رفتار و ماهیت آنها در دو دهه اخیر گسترش چشمگیرى یافته و کاربرد آن دستخوش تحولات گسترده اى شده است که در ایجاد این تحولات نیز سه پدیده کلان بین المللى تأثیرات چشمگیرى داشته اند:
?-  جهانى شدن
?-  پایان جنگ سرد
?-  واقعه ?? سپتامبر
روند جهانى شدن تأثیرات مهم و چشمگیرى بر میزان و چگونگى کاربرد تحریم اقتصادى داشته است. به این ترتیب که روند جهانى شدن با ادغام فزاینده اقتصادى، سیاسى و فرهنگى کشورها، مرز بین سیاست داخلى و خارجى را کمرنگ و سرنوشت اقتصادى و سیاسى کشورها را به یکدیگر وابسته کرده است.

در اقتصاد جهانى، بروز بحران در یک نقطه مى تواند به سرعت به سایر کشورها منتقل شود و ناکارآمدى یک کشور یا منطقه در جذب سرمایه و توسعه اقتصادى هم مى تواند آهنگ توسعه اقتصادى در سایر کشورها و مناطق را متأثر سازد. لذا در روند جهانى شدن، به منظور تغییر رفتار و ماهیت رژیم هاى سیاسى به نحو چشمگیرى از تحریم اقتصادى استفاده شده است.
کاربرد تحریم اقتصادى علیه کشورها پس از پایان جنگ سرد نیز بسیار چشمگیر بود و در این میان آمریکا بیشترین بهره را از این وضعیت برد. آمریکا پس از پایان یافتن جنگ سرد و فروپاشى اتحاد جماهیر شوروى، از آزادى عمل بیشترى در صحنه سیاست جهانى برخوردار شد و از تحریم به عنوان ابزارى در جهت تضمین موازین مورد نظر خود در سایر کشورهاى جهان استفاده کرد. این کشور در فاصله سال هاى ???? تا ???? براى پیشبرد سیاست هاى خود در اقصى نقاط جهان در ?? مورد، از تحریم هاى اقتصادى استفاده کرد.
واقعه ?? سپتامبر نیز، تحریم اقتصادى را متحول ساخت. اکنون دامنه کاربرد تحریم اقتصادى گسترده شده و دیگر محدود به دولت ها نیست و علیه سازمان ها ى تروریستى، افراد حامى آنها و شرکت هایى که با کشورهاى حامى تروریسم به مبادله تجارى اقدام مى کنند، نیز به کار خواهد رفت.
در همین چارچوب شایان ذکر است امروز افزایش کاربرد تحریم اقتصادى براى دفاع از حقوق بشر و دموکراسى نیز قابل توجه است.اعمال این نوع تحریم (اقتصادى) را مى توان علیه رژیم صهیونیستى در اشکال مختلف آن از جمله تحریم محصولات و کالاهاى این رژیم از سوى کشورهاى جهان به ویژه کشورهاى عربى و اسلامى منطقه (خاورمیانه) شاهد بود. امروزه این ابزار (تحریم)، به عنوان راهکارى متناسب با قوانین بین المللى جهت ضربه زدن به رژیم صهیونیستى، طرفداران خود را پیدا کرده است.
گفتنى است محیط وب، به عنوان یکى از رسانه هاى مهم تبلیغاتى - اطلاعاتى در جهان امروز (یا به عبارتى عصر ارتباطات)، فضایى مناسب براى تبلیغ و ترویج و همچنین اطلاع رسانى حول موضوع تحریم محصولات اسرائیلى است. لذا در گزارش حاضر بر آنیم به معرفى مشهورترین وب سایت مربوط به تحریم کالاها و محصولات اسرائیلى و برنامه هاى مختلف آن در این زمینه بپردازیم.
الف) بیگ کمپین و چگونگى شکل گیرى آن
سایت «بیگ کمپین» از بزرگترین و مشهورترین پایگاه هاى اطلاعاتى وب در ارتباط با تحریم محصولات اسرائیلى است که منحصراً به فعالیت در این زمینه مى پردازد.
این سایت ابتدا با هدف بررسى موارد نقض حقوق بشر در اراضى اشغالى فلسطین از سوى رژیم صهیونیستى و زیر پا گذاشتن مقررات و توافقنامه هاى بین المللى (از جمله کنوانسیون چهارم ژنو و قطعنامه هاى سازمان ملل متحد) تأسیس و راه اندازى شد و فعالیت خود را از ژولاى سال ???? در مجلس عوام انگلستان آغاز کرد. لازم به ذکر است این سایت متشکل از بخش هاى مختلفى چون اخبار، حوادث مربوط به تحریم (محصولات اسرائیلى از سوى کشورهاى مختلف)، اعتصابات و راهپیمایى هاى صورت گرفته در این زمینه، دعوت از کشورها، سازمان هاومجامع بین المللى براى تحریم اقتصادى و فرهنگى اسرائیل، معرفى جنبش هاى مختلف براى تحریم و مبارزه در جهت دفاع از حقوق ملت فلسطین است.
ب) اهداف و برنامه هاى سایت
اصطلاح BIG در عنوان سایت، مخفف Boycatt Israel Goods به معناى تحریم کالاهاى اسرائیلى مى باشد و همانگونه که از نام آن پیداست، سایت مذکور، براى تحریم محصولات اسرائیلى مبارزه بزرگ و گسترده اى تدارک دیده است.
در ارتباط با اهداف طراحان این وب سایت مى توان به موارد ذیل اشاره کرد که در بخشى از سایت بیگ کمپین تحت عنوان Aims به آنها اشاره شده است.
?- تحریم کالاها و محصولات اسرائیلى
?- تلاش در راستاى قطع روابط تجارى و اقتصادى کشورهاى مختلف جهان با اسرائیل
?- تلاش درجهت فسخ قراردادهاى تجارى دولت انگلستان و اتحادیه اروپا با رژیم صهیونیستى
?- مبارزه با اعمال ضد حقوق بشرى رژیم صهیونیستى و رفتارهاى غیرانسانى این رژیم نسبت به فلسطینیان
?- فشار بر رژیم صهیونیستى براى رعایت موازین حقوق بشر
?- سازماندهى حامیان طرح تحریم محصولات اسرائیلى، (اعم از سازمانها، گروهها و ...) سایت «بیگ کمپین» براى رسیدن به اهداف فوق الذکر برنامه هاى مختلفى را به اجرا درمى آورد، برنامه هاى متنوع این سایت درجهت تحریم اسرائیل در زمینه هاى مختلف اقتصادى، فرهنگى، آکادمیک و علمى و ورزشى به شرح ذیل است:
?) ارائه اخبار و حوادث مربوط به تحریم محصولات اسرائیلى در سطوح (سه گانه) داخلى، منطقه اى و بین المللى:
این بخش از سایت مذکور شامل آخرین اخبار و اطلاعات مربوط به تحریم محصولات اسرائیلى و اقدامات صورت گرفته از سوى کشورها، سازمانها و مجامع بین المللى است که برخى از مهمترین این خبرها از عناوین مطبوعات و جراید مختلف خبرى (جهان) برگرفته شده است.
در این چارچوب، جالب توجه ترین خبر منعکس شده در بخش خبرى سایت «بیگ کمپین»، خبر مربوط به ارائه دادخواست ?? سیاستمدار ایرلندى (از احزاب گوناگون) و ?? هزار شهروند این کشور به پارلمان اروپا علیه رژیم صهیونیستى مبنى بر توقف تجاوزات این رژیم علیه ملت فلسطین است. در این دادخواست که به امضاى ??? نماینده اروپا و ??? سازمان غیردولتى اروپایى (NGO) رسید، ارائه دهندگان دادخواست، خواستار تحریم تجارى اسرائیل شده و تصریح کرده اند اگر تجاوزات اسرائیل به حقوق بشر فلسطینى پایان نیابد، تحریم مذکور عملى خواهد شد. در این دادخواست ساخت دیوار حائل به عنوان اقدامى نژادپرستانه از سوى رژیم صهیونیستى، اوج تجاوز به حقوق بشر شناخته شده است.
در قسمت دیگرى از بخش اخبار، به اقدامات صورت گرفته توسط گروه ها و جنبش هاى حامى تحریم (علیه اسرائیل) در اروپا، به منظور تأثیرگذارى بر مقامات سیاسى و اعضاى پارلمان انگلیس در راستاى حمایت آنها از حقوق مردم فلسطین، پرداخته شده است. جنبش Early Day در اروپا از جمله این جنبش هاى است که سایت «بیگ کمپین»، اخبار مربوط به اقدامات و فعالیت هاى گوناگون این جنبش (درجهت تحریم محصولات اسرائیلى) را بر روى سایت خود منعکس مى کند.
در بخش دیگرى از خبرهاى سایت، شاهد تماس و ارتباط (که به صورت ایمیل و چت کردن انجام مى شود) تعداد بسیارى از اروپاییان با سایت خواهید بود که خواستار متوقف شدن معاهدات تجارى و بازرگانى اتحادیه اروپا با رژیم صهیونیستى به منظور مقابله با جنایات این رژیم (علیه ملت فلسطین) هستند.
در این قسمت از سایت متن آماده اى براى نامه نگارى به نمایندگان پارلمان انگلیس ارائه شده است که در آن، هرگونه روابط اقتصاید با رژیم صهیونیستى، به عنوان رژیمى که دستش به خون ملت فلسطین آلوده است، مى شود.
?- بخش اختصاصى تحریم:
بخش تحریم از مهمترین و فعالترین بخشهاى سایت «بیگ کمپین» است. در این بخش از سایت به بحث پیرامون انواع تحریم ها علیه رژیم صهیونیستى (که در ذیل مختصراً به هر یک از انواع آن اشاره خواهیم داشت)، پرداخته شده است:
الف) تحریم فرهنگى در این لینک ضمن بحث در زمینه چرایى و چگونگى تحریم فرهنگى علیه اسرائیل - به عنوان راهى متعارف براى وارد آوردن فشارهاى بین المللى به دولت اسرائیل - به آخرین اخبار، اطلاعات و اقدامات صورت گرفته در این راستا از سوى کشورها و سازمانهاى مختلف اروپایى و غیراروپایى اشاره شده است.
در قسمتى از این لینک که به چرایى تحریم (فرهنگى) علیه رژیم صهیونیستى پرداخته شده، آمده است: با آنکه هنرمندان اسرائیلى مى توانند هنر خود را آزادانه در سراسر جهان به نمایش بگذارند، هنر هنرمندان فلسطینى به دلیل وجود مشکلاتى چون تبعیض، اسارت، تبعید و حمله اشغالگران صهیونیست، روبه نابودى است.
در این قسمت امضاءکنندگان از ?? کشور جهان طى دادخواستى بین المللى خواستار تحریم فرهنگى رژیم صهیونیستى شده اند. این کشورها طى بیانیه اى از تمامى هنرمندان جهان درخواست کرده اند به منظور مقابله با تجاوزات رژیم صهیونیستى، جنایتکاران این رژیم را تحریم هنرى کنند.
ب) تحریم علمى و آکادمیک: تحریم آکادمیک، یکى دیگر از انواع تحریم هایى است که در سایت «بیگ کمپین» به عنوان نمونه اى از تحریمهاى کاربردى علیه اسرائیل، مطرح شده است.
تحریم دو دانشگاه اسرائیلى از سوى اتحادیه ?? هزار نفرى اساتید دانشگاهى انگلیس (AUT)، جدید ترین خبرى است که در این بخش از سایت به چشم مى خورد. در همین راستا گفتنى است اتحادیه اساتید دانشگاههاى انگلیس طى تصمیمى ( در تاریخ ?? آوریل ????) اقدام به تحریم دانشگاه اسرائیلى حیفا به خاطر تحدید آزادیهاى دانشگاهى و تحریم دانشگاه بارایلان به دلیل تأسیس دانشکده اى در شهرک یهودى نشین آربل واقع در کرانه باخترى (اراضى اشغالى ????) کردند. این در حالیست که تصمیم مذکور با محکومیت جهانى جوامع یهودى روبرو گشت.
ج)  تحریم ورزشى: در این بخش از وب سایت بیگ کمپین، سازمانها و فدراسیونهاى بزرگ ورزشى از جمله فیفا، یوفا و ... به تحریم ورزشى ورزشکاران و تیم هاى ورزشى اسرائیل، تشویق شده اند. در این بخش در توضیح دلایل و ضرورت تحریم ورزشى اسرائیل آمده است، در حالى که ورزشکاران اسرائیلى اعم از زن و مرد آزادانه به تمامى نقاط دنیا سفر مى کنند، استعدادهاى ورزشى فلسطینیان به واسطه اشغال غیر قانونى (سرزمین فلسطین) و اپارتاید اسرائیلى و مقررات و قوانین حکومت نظامى و آوارگى و تبعید به هرز مى رود.
?-  «چرا تحریم؟:»
از بزرگترین قسمتهاى سایت «بیگ کمپین» بخشى تحت عنوان «چرا اسرائیل را تحریم کنیم؟» است. در این بخش همانگونه که از عنوان آن برمى آید، مفصلاً به چرایى تحریم محصولات اسرائیل پرداخته شده و دلایل مختلفى براى اقناع مخاطبان خود جهت پیوستن به جریان گسترده تحریم محصولات رژیم صهیونیستى، بیان مى دارد. براى وصول به این هدف به برخى مبانى اندیشه صهیونیستى اشاره شده که در آن کمترین وقعى به حقوق انسانى ( مردم فلسطین) نمى نهد.
در این قسمت به ابعاد مختلفى از کشتار و جنایات رژیم صهیونیستى علیه ملت فلسطین پرداخته شده که در نتیجه رژیم صهیونیستى را به دلیل ارتکاب این جنایت، مستحق تحریم مى داند.
اما دلایلى که در این بخش به عنوان « دلایل تحریم محصولات اسرائیلى» بیان شده است، عبارتند از:
الف) آگاه کردن مردم فلسطین نسبت به این امر که آنها فراموش نشده اند.
ب)  حمایت از حقوق بشر فلسطینى،
ج) ابراز مخالفتهاى بین المللى نسبت به اشغالگرى رژیم صهیونیستى و
د) ارائه یک راهکار عملى براى مخالفت و اعتراض به حمایتهاى اقتصادى دولت انگلیس از اسرائیل.
در پایان این بخش همچنین راهکارهایى براى یارى رسانى به تحریم محصولات اسرائیلى شامل انواع تبلیغات براى تحریم، دعوت براى تحریم، نامه نگارى، برگزارى اعتصابات وتظاهراتهایى در این زمینه ارائه شده است.
در قسمت دیگرى از این سایت به معرفى کمپانى ها و شرکتهاى اسرائیلى موجود در انگلستان پرداخته شده است. در این قسمت علاوه بر معرفى شرکتهاى مذکور، حوزه کارى آنها نیز مشخص و اشاره شده است که این شرکتهاى به ظاهر انگلیسى، در زمینه هاى بسیار متعدد و متنوعى از جمله مواد دارویى، مواد غذایى، الکترونیک، امور بانکى و تورهاى هوایى مسافرتى، تولید نرم افزارهاى کامپیوترى، تولید سلاح، تجهیزات سنگین، سیستم هاى امنیتى و حمل و نقل فعالیت دارند. شرکتهایى چون فانکو، پالرام پلاستیک، الکترونیک لاین UK، یوروتاس (کارخانه تسلیحاتى) و شرکت مخابراتى تل رد ، از این جمله هستند. به عبارت دیگر سایت «بیگ کمپین» اطلاعات جامعى را از شرکتهاى مذکور جهت مقابله و تحریم آنها در اختیار کاربران سایت قرار مى دهد.
?- گروه تحریم اروپایى:
در قسمت دیگرى از سایت «بیگ کمپین» لینکى تحت عنوان «گروه تحریم اروپایى» دیده مى شود. این گروه با استفاده از راهکارهاى مختلفى چون برقرارى ارتباط با کشورهاى مختلف اروپایى، تشکیل گردهمایى و جلسات گوناگون، جوامع مذکور را به تحریم کالاهاى اسرائیلى در اروپا ترغیب مى کند. گفتنى است اخبار مربوط به تحریم کالاها و محصولات اسرائیلى در اروپا نیز در این قسمت واقع شده است.
در پایان به تعدادى از سازمانهایى که در راستاى تحریم کالاها و محصولات اسرائیلى به وب سایت «بیگ کمپین» پیوسته اند، اشاره مى کنیم:
?- سازمان العوده (انگلیس)
?- جنبش همبستگى بین المللى
?- شبکه سازمانهاى غیر دولتى فلسطین
?- انجمن همبستگى فلسطین - فرانسه
?- انجمن اسرائیلى گوش شالوم
?- مرکز اطلاعات اسرائیلى براى حقوق بشر در اراضى اشغالى (بت سلم)
?- انجمن عربى حقوق بشر (در اراضى اشغالى)
?- کمیسیون حقوق بشر اسلامى
پایگاه اینترنتى «بیگ کمپین» ضمن ارتباط و همکارى گسترده با سازمانها و انجمن هاى مذکور و بسیارى از سامانهاى غیر دولتى (در کشورهاى مختلف جهان)، اخبار و اطلاعات مربوط به تحریم محصولات اسرائیلى را در اختیار این سازمانها قرار مى دهد.
جمع بندى:
در مجموع باید گفت تحریم اقتصادى هنگامى موفق است که اولاً هزینه سنگینى بر کشور تحت تحریم تحمیل کند. ثانیاً فشار اقتصادى را به فشار سیاسى مؤثر تبدیل کند و تغییرات مورد نظر را در رفتار و یا ماهیت رژیم تحت تحریم به وجود آورد. سوماً، هزینه اى که بر اقتصاد کشور تحت تحریم تحمیل مى کند، به مراتب بیشتر از هزینه آن براى اقتصاد کشور تحریم کننده باشد و بالاخره اینکه، در مقایسه با سایر ابزار و سیاست هاى ممکن از مطلوبیت بیشترى برخوردار باشد.
حال با توجه به مطالب فوق الذکر، مى توان گفت سایت اینترنتى «بیگ کمپین» به عنوان مشهورترین پایگاه اطلاعاتى وب در زمینه تحریم محصولات و کالاهاى اسرائیلى در زمینه مهار رژیم صهیونیستى و تغییر رفتار ضد حقوق بشرى این رژیم در قبال ملت فلسطین، از موفقیت کمى برخوردار بوده است. این امر دلایل متعددى دارد که مهم ترین آنها عبارتند از: عدم تناسب بین اهداف و ساختار تحریم هاى مزبور، بى توجهى به ویژگى ها و ساختار سیاسى رژیم صهیونیستى و مهم تر از همه، عدم موفقیت سایت در جلب حمایت جامعه جهانى، بویژه سازمان ملل متحد و اتحادیه اروپا براى تحریم همه جانبه رژیم صهیونیستى.
در واقع آنچه مسلم است، این که در شرایط حاضر با توجه به قدرت هژمونیک آمریکا در صحنه نظام بین الملل - که به عنوان بزرگ ترین حامى و پشتیبان اسرائیل محسوب مى شود - پیشبرد سیاست تحریم (اعم از اقتصادى، سیاسى و فرهنگى) با موانع متعددى روبروست.
اما با این همه، نمى توان احتمال پیشرفت آن را (در جهت تغییر رفتار این رژیم) نادیده گرفت.
منبع روزنامه ایران